مخالفت علمای اهل سنت با ابن تیمیه(4)؛ ردیه قاضی القضات دمشق علیه عقاید انحرافی ابن تیمیه

سوال
نویسنده کتاب شفاءالسقام فی زیارة خیر الانام کیست و کتاب وی در برگیرنده چه مطالبی است؟

 

پاسخ
تقی الدین علی بن عبد الکافی سُبکی مصری از علمایِ شافعی مذهب است که در سال 683 ق در سُبک، از قریه های مصر، به دنیا آمد. پس از وفات جلال الدّین قزوینی، قاضی القضات دمشق، در سال 739ق، ناصر، حاکم مصر، وی را به قاضی القضاتی دمشق منصوب کرد. او در سال 742 ق مدتی خطیب جمعه مسجد جامع اموی در دمشق شد و در سال 756 ق دیده از جهان فرو بست.

بزرگان علم رجال به مقام علمی وی در مذهب شافعی پرداخته  اند:

ذهبی شافعی درباره وی می نویسد:

«وی علامه صاحب فنون فخر حفّاظ[1] و قاضی القضات مسلمین و نویسنده  کتب زیادی است».[2]

سیوطی، از علمای بنام اهل سنّت، درباره وی می نویسد:

وی امام فقیه، محدث، حافظ، مفسر قرآن، اصولی، متکلم، نحوی، لغوی، ادیب، مجتهد و شیخ الإسلام دوران خود بود.[3]

از وی بیش از 150 کتاب برجای مانده است که برخی کتب وی عبارت است از: 1.النکت على صحیح البخاری؛ 2. ضیاء المصابیح فی اختصار مصابیح البغوی؛ 3. السیف المسلول على من سبّ الرسول9؛ 4. إبراز الحکم من حدیث رفع القلم؛ 5. الدر النظیم فی تفسیر القرآن العظیم؛ 6. إحیاء النفوس فی صنعة إلقاء الدروس؛ 7. الإغریض فی الحقیقة والمجاز والکنایة والتعریض؛ 8. المسائل الحلبیة فی الفقه؛ 9. الإبتهاج فی شرح المنهاج فی الفقه الشافعی؛ 10. الفتاوى السبکیة.

سه کتاب از تألیفاتش در رد ابن تیمیه و عقاید انحرافی اوست که عبارت اند از:

الف) شفاء السّقام فی زیارة خیر الأنام: این کتاب در ده باب تنظیم شده است. عبارت اند از:

باب اول: احادیث وارد شده درباره زیارت؛

باب دوم: روایات دال بر فضیلت زیارت، حتی اگر لفظ زیارت در آن نیامده باشد؛

باب سوم: روایات دالّ بر سفر برای زیارت پیامبر (صلی الله علیه وآله) و مشروعیّت آن؛

باب چهارم: نظر علما درباره استحباب زیارت قبر رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله)؛

باب پنجم: در ادله اینکه زیارت موجب تقرّب است؛

باب ششم: در ذکر دلایل اینکه سفر برای زیارت قبر پیامبر (صلی الله علیه وآله) موجب تقرّب است؛

باب هفتم: در دفع اشکالات منکرین و بحث درباره آرائشان؛

باب هشتم: در توسّل و استغاثه به انبیا و اولیا؛

باب نهم: در حیات انبیا، پس از مرگ؛

باب دهم: در شفاعت عظمای پیامبر (صلی الله علیه وآله) در روز قیامت.

ب) الدرّة المضیئة فی الردّ علی ابن  تیمیة: در این کتاب نیز به نقد و بررسی برخی از عقائد ابن تیمیه پرداخته است.

ج) السّیف الصّیقل فی ردّ علی ابن زفیل:[4] وی در این کتاب نیز آرای ابن تیمیه و امثال وی را درباره تجسیم و تشبیه و حیات برزخی انبیا و اولیا نقد و بررسی کرده است. این کتاب همراه با تکمله ای از یکی از علمای الأزهر به قلم محمد زاهد کوثری در مکتبه زهران مصر منتشر شده است.

وی درباره ابن تیمیه مى نویسد:

ابن تیمیه بعد از آنکه خود را پیرو کتاب و سنّت معرفی و اظهار کرده که دعوت کننده به حق و هدایت کننده  به سوی بهشت است، در اصول عقاید مطالبی را بدعت گذاشته و از پایه های اسلام، ارکان و مبانی آن را نقض کرده و به این دلیل از پیروی حق خارج و داخل در عنوان بدعت گذار گشته و با مخالفت با اجماع  از دایره مسلمین خارج شده است. او سخنى گفته که لازمه آن جسمانى بودن خدا و مرکّب بودن ذات اوست، تا آنجا که ازلى بودن عالم را ملتزم شده و با این سخنان حتّى از 73  فرقه نیز بیرون رفته است.[5]

وی همچنین درباره بدعت ابن تیمیه در تحریم توسّل به انبیا و طلب شفاعت از رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) می نویسد:

بدان که جایز و پسندیده است توسّل و استغاثه و طلب شفاعت به واسطه پیامبر، از خدا، و جواز و پسندیده بودن آن برای هر کسی که دین دارد، از امور بدیهی است و این پسندیده بودن معروف است از عمل انبیا و مرسلین و سیره سلف صالح و علما و عموم مسلمانان. و هیچ کس از پیروان ادیان آن را انکار نکرده است و در هیچ زمانی از زمان ها چنین نظری شنیده نشد؛ تا اینکه ابن تیمیه آمد و در این باره حرفی زد که مسئله را برای افراد ضعیف الاعتقاد مشتبه کرد و بدعتی گذاشت که کسی در قرون قبل از او نگذاشته بود.[6]

 

پی نوشتها: 

[1]. حافظ یکی از بالاترین درجات محدثین در بین علمای اهل‌سنّت است.

[2]. تذکرة الحفاظ، ج4، ص1507.

[3]. ذیل طبقات الحفّاظ، ص352.

[4]. ابن زفیل همان ابن قیّم جوزی شاگرد ابن‌تیمیه است و این کتاب در نقد قصیده نونیّه ابن قیّم است.

[5]. السیف الصقیل، ص190؛ التوفیق الربانی فی الرد على ابن تیمیة الحرانی، ص30؛ التوسل بالنبی 9وجهلة الوهابیون، ص218.

[6]. شفاء السّقام، ص293.