آیا عمر بن خطاب اسلام را وارد ایران کرد؟

بعد از رحلت پیامبر(ص) ابی‎بکر به خلافت رسید و جنگ‎هایی را با به اصطلاح مرتدّین و بعد با رومیان آغاز کرد، امّا بیش از دو سال عمر نکرد و عمر بن خطاب را به جانشینی خویش برگزید. عمر در سال ۱۳ هجری جنگ‎هایی را علیه ملل شرق و غرب آغاز کرد و با جنگ‎های ده ساله که با ایران داشت، توانستند ایران را فتح کنند.
اگر چه تعدادی از نیروهای مسلمانان به دنبال کسب غنائم بودند؛ ولی عده‎ای هم مخلصانه در این راه گام برمی‎داشتند و توانستند با سپاهی ۳۰ هزار نفری بر لشکر عظیم شکست ناپذیر ساسانی فائق آیند. فرهنگ غنی اسلام بود که توانست به راحتی و خیلی سریع، مردم ایران را به خود جذب کند، چرا که از دوران قبل کسانی مثل اسکندر مقدونی و سلوکیان اگرچه ایران را فتح کردند و حتی سالیانی در ایران ماندند؛ امّا نتوانستند بر فرهنگ و اعتقادات مردم سلطه پیدا کنند و فرهنگ یونانی را در ایران جایگزین کنند؛ ولی در این زمان سرزمین ایران از ورود اسلام استقبال کرد. در این رابطه حضرت علی ـ علیه السّلام ـ به خلیفه دوم فرمودند: خداوند برای اهل اسلام ضمانت حفظ حدود و نفوذشان را داده است، همان خداوندی که آنان را در زمانی که اندک بودند یاری کرد و در حالی که توانایی دفاع از خود را نداشتند آنان را از مغلوب شدن حفظ کرد و آن خداوند زنده است و هرگز نمی‎میرد و امروز هم نیازی به رفتن نیروی زیاد نیست و حتی حضرت به عمر بن خطاب گفت ماندن شما در مدینه بهتر است.[۱]
ناگفته نماند، اگر چه یکی از مهم‎ترین نتایج فتوحات عصر عمر در ایران، انتشار دین اسلام در میان ایرانیان بود و ایمان و اعتقاد مسلمانان همراه با روحیة جنگ‎ستیزی قبایل عرب از عوامل مهمّ پیروزی مسلمانان به شمار می‎رود. امّا نباید از ضعف دستگاه ساسانی و فقر خزانة دولت و تفرقه بین رؤساء سپاه ایران و شیوع ظلم و تبعیض در دستگاه حکومت که باعث سقوط دولت ایران بود را فراموش کرد.
با این حال از بین تمامی عواملی که در طی تاریخ باعث تزلزل بنای فرهنگی قوم ایران گشته است، هجوم و ورود مسلمانان به این سرزمین بوده است که باعث بزرگ‎ترین تحول و دگرگونی در ایران شد و این تحوّل سرآغاز مهم‎ترین و قاطع‎ترین بخش تاریخ ایران را تشکیل داد.
استاد مطهری در این زمینه می نویسد: که اگر چه فتوحات در زمان عمر صورت پذیرفت و مردم ایران به سرعت اسلام را پذیرفتند؛ ولی قبل از حملات عمر به ایران، عده‎ای از ایرانیان که در یمن  و بحرین به سر می‎بردند، مسلمان شده بودند و آنها وقتی به ایران می‎آمدند مردم را با دین اسلام آشنا می‎ساختند و لشکرکشی عمر به ایران فقط باعث شد که نفوذ اسلام در ایران شدت بگیرد و عده‎ای زیادی از ایرانیان به خاطر این‎که از دین و مذهب زرتشتی خسته و ناراحت بودند به راحتی اسلام را پذیرفتند و آرام و تدریجی، دین اسلام در تمامی ایران جای دین زرتشتی را گرفت.[۲]
و البتّه اگر چنانچه حملات مسلمانان در زمان خلیفه دوم عمر به ایران نبود به احتمال قوی مسیحیّت جای دین زرتشتی را در ایران می‎گرفت.[۳]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. خدمات متقابل اسلام و ایران،،نویسنده:  شهید مطهری.
۲. تاریخ خلفاء،،نویسنده:  رسول جعفریان.

پی نوشت ها:
[۱] . قائدان، اصغر، سیاست نظامی امام علی ـ علیه السّلام ـ ص ۱۰۵.
[۲] . مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، انتشارات صدرا، ص ۵۹ـ۸۱ـ۲۴۳.
[۳] . همان کتاب، ص ۷۹.