پاسخ به ادعای ابن تیمیه راجع به آیه ابلاغ

یکی از آیاتی که شیعیان در جهت اثبات ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) بدان تمسک کرده اند، آیه «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس ان الله لا یهدی القوم الکافرین»[2] است. با این توضیح که شیعیان بر این باورند این آیه در روز عیدغدیر خم  نازل شده و مراد از آن چیزی که پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله) باید در آن روز ابلاغ می فرمودند تا رسالت ایشان کامل شود، مسئله خلافت امیرالمومنین (علیه السلام) پس از حضرت رسول (صلی الله علیه وآله) می باشد. در مقابل ابن تیمیه منکر نزول آیه ابلاغ در روز عید غدیر خم می شود. در ادامه این ادعای ابن تیمیه مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.

پرسش
ابن تیمیه در کتاب منهاج السنه در مورد آیه ابلاغ می نویسد: «أن قوله: {بلغ ما أنزل إلیک من ربک}نزل قبل حجة (الوداع) بمدة طویله.»[3]؛ آیه "بلغ ما انزل الیک من ربک" خیلی قبل تر از حجه الوداع نازل شده است. ابن تیمیه با بیان این ادعا درصدد آن است که اثبات کند این آیه در روز عید غدیر خم نازل نشده است.

 

پاسخ
علاوه بر علمای شیعه[4]، علمای بسیاری از اهل سنت نیز به نزول آیه ابلاغ در روز عید غدیر خم اشاره کرده اند. که در ادامه به برخی از این علما اشاره می شود.

الف: ابن عساکر: این مورخ معروف سنی مذهب در کتاب تاریخ دمشق می نویسد: «أخبرنا أبو بکر وجیه بن طاهر أنا أبو حامد الأزهری أنا أبو محمد المخلدی أنا أبو بکر محمد بن حمدون نا محمد بن إبراهیم الحلوانی نا الحسن بن حماد سجادة نا علی بن عابس عن الأعمش وأبی الجحاف عن عطیة عن أبی سعید الخدری قال نزلت هذه الایة " یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک " على رسول الله (صلى الله علیه وآله وسلم) یوم غدیر خم فی علی بن أبی طالب علیهما السلام»[5]؛ از ابوسعید خدری نقل شده است که می گفت: آیه "یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک " در روز غدیرخم و در مورد علی ابن ابی طالب (علیهما السلام) بر پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله) نازل شده است.

ب: سیوطی: او که چهره ای نام آَشنا در تفسیر قرآن محسوب می شود، در ذیل آیه ابلاغ، روایت ابوسعید خدری را همانند ابن عساکر نقل کرده است و می نویسد: «عن أبى سعید الخدری قال‏ نزلت هذه الآیه "یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ‏" على رسول الله صلى الله علیه وآله و سلم یوم غدیر خم فی على بن أبى طالب‏ علیهماالسلام»[6]؛ آیه «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک»، در وصف امیرالمومنین (علیه السلام) و در روز غدیرخم بر پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله) نازل شده است.

ج: حاکم حسکانی: او که از مفسرین قرن پنجم هجری است در ذیل آیه 67 سوره مائده، روایات فراوانی نقل کرده است که دلالت می کند این آیه در روز عیدغدیرخم و در مورد ولایت امیرالمومنین علی (علیه السلام) نازل شده است.[7]

د: واحدی نیشابوری: او از علمای شافعی مذهب قرن پنجم هجری بوده است. واحدی نیز در بحث سبب نزول آیه ابلاغ، به روایت ابوسعید خدری (که در متن فوق گذشت)، اشاره می کند.[8]

ه: ابن ابی حاتم: او که از مفسرین معروف اهل سنت است در ذیل  آیه 67 سوره مبارکه مائده می نویسد: «قوله تعالى: بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ‏"حدثنا أبی ثنا عثمان بن حرزاد، ثنا إسماعیل بن زکریا، ثنا علی بن عابس عن الأعمش ابنی الحجاب، عن عطیة العوفی عن أبی سعید الخدری قال‏: نزلت هذه الآیه"یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ"‏ فی على بن أبی طالب».[9]  آیه «یا ایه االرسول بلغ ما انزل الیک من ربک»، در مورد علی ابن ابی طالب (علیه السلام) نازل شده است.

هرچند در روایتی که ابن ابی حاتم ذکر کرده، به نزول آیه ابلاغ در روز عیدغدیر اشاره ای نشده ولیکن تصریح شده است که این آیه در وصف امام علی ابن ابی طالب (علیهما السلام) نازل شده است.

نتیجه

با همه این تفاصیل مشخص می شود ادعای ابن تیمیه در رد نزول آیه ابلاغ در روز عیدغدیر خم،  ادعایی مردود می باشد چرا که علمای فراوانی از اهل سنت، در ذیل آیه ابلاغ، به روایاتی از جمله روایت ابوسعید خدری مبنی بر نزول این آیه در روزعید غدیرخم اشاره کرده اند.

محمد باغچیقی[1]

 

پی نوشت :

[1] . پژوهشگر موسسه دارالاغلام لمدرسه اهل البیت (علیهم السلام) قم

[e-mail]

[2] . آیه 67 سوره مائده.

[3] . ابن تیمیه، منهاج السنه، ج 7، ص 314.

[4]- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 344- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، ج 6، ص 48.

[5] . ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج 42، ص 237.

[6] . سیوطی، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور ، ج ‏2، ص 298.

[7] . حاکم حسکانی، شواهد التنزیل،  ج 1، ص 249.

[8] . واحدی نیشابوری، اسباب النزول، ص 202.

[9]. ابن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج 4، ص 1172.

#ابن تیمیه