ادله تولد حضرت علی (علیه السلام) در کعبه

پرسش
وهابیان، در شبکه های ماهواره ای و فضاهای مجازی، در ایام سیزده رجب، به صورت مکرر ، چنین القاء و شبهه می کنند که ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه دروغ بوده و در این خصوص سند و دلیلی وجود ندارد[1]. حال آیا واقعا طبق گفته وهابی ها حضرت علی علیه السلام در کعبه متولد نشده است؟ آیا در این خصوص سندی وجود ندارد؟

[1] https://www.dalfak.com/w/m294h/

پاسخ
الف: منابع اهل سنت
ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه در بین اهل سنت امری  متواتر، قطعی و معروف می باشد همچنانکه حاکم نیشابوری از که محدثین بنام اهل سنت و ذهبی از او به حاکم، حافظ کبیر، امام محدثین[1] یاد کرده است،  می گوید: «فقد تواترت الأخبار أن فاطمة بنت أسد ولدت أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب کرم الله وجهه فی جوف الکعبة » [2]روایات متواترى وارد شده که فاطمه بنت اسد ، امیرمؤمنان على بن ابى طالب - کرم الله وجهه - را در داخل کعبه به دنیا آورده است .

البته ذهبی نیز در تلخیص المستدرک ، قول حاکم را تأیید می‌کند .

همچنین حافظ گنجی شافعی که از او به عنوان شیخ حافظ[3] یاد می شود، در کفایة‌ الطالب می گوید : «ولد أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب بمکة فی بیت الله الحرام لیلة الجمعة لثلاث عشرة لیلة خلت من رجب سنة ثلاثین من عام الفیل ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله الحرام سواه إکراما له بذلک ، وإجلالا لمحله فی التعظیم »[4]امیر مؤمنان علیه السلام شب جمعه سیزده رجب ، سال سیم بعد از واقعه عام الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد . کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این از فضائل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقام وی عطا کرده است .

ابن صباغ مالکی  نیز که از بزرگان بنام اهل سنت بشمار می رود درباره ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه می نویسد: «ولد علی ( علیه السلام ) بمکة المشرفة بداخل البیت الحرام فی یوم الجمعة الثالث عشر من شهر الله الأصم رجب الفرد سنة ثلاثین من عام الفیل قبل الهجرة بثلاث وعشرین سنة ، وقیل بخمس وعشرین ، وقبل المبعث باثنی عشرة سنة ، وقیل بعشر سنین . ولم یولد فی البیت الحرام قبله أحد سواه ، وهی فضیلة خصه الله تعالى بها إجلالا له وإعلاء لمرتبته وإظهارا لتکرمته»[5]  على علیه السلام در مکه مشرفه در داخل بیت الحرام ( کعبه ) در روز جمعه سیزدهم ماه خدا یعنى ماه رجب سال سى ام عام الفیل و بیست و سه سال پیش از هجرت به دنیا آمد ... پیش از او هیچ کس در کعبه متولد نشد ، و این فضیلتى است که خداوند به جهت بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار کرامت او مخصوص حضرتش گردانیده است .

سبط ابن جوزی نیز که از او به  امام، فقیه ، واعظ و فاضل[6] یاد می شود، در این خصوص می نویسد: «وروی أن فاطمة بنت أسد کانت تطوف بالبیت وهی حامل بعلی (ع) فضربها الطلق ففتح لها باب الکعبة فدخلت فوضتعه فیها»[7] روایت شده است که فاطمه بنت أسد ، در حالی که باردار بود ، خانه خدا را طواف می‌کرد ، درد زایمان او را فراگرفت ، در خانه کعبه به روی او باز شد ، پس داخل خانه کعبه شد و فرزندش را به دنیا آ‌ورد .

علی بن الحسین مسعودی، مورخ و علامه[8] و ادیب مشهور شافعی در باره ولادت امیر مؤمنان علیه السلام در کعبه می نویسد: : «وکان مولده فی الکَعبة»[9] محل تولد علی علیه السلام ، خانه کعبه است .

 فاکهی در اخبار مکه می نویسد:‌ »وأول من ولد فی الکعبة من بنی هاشم من المهاجرین : علی بن أبی طالب ـ رضی الله عنه »[10] نخستین کسی که از بنی هاشم و مهاجرین در کعبه به دنیا آمد، علی بن أبی طالب رضی الله عنه بود.

شاه ولی الله دهلوی که اهل سنت از او به امام، علامه، عارف[11]، نام می بردند در کتاب ازالة الخفاء عن خلافة الخلفاء در مناقب امیر مؤمنان علیه السلام می‌نویسد : و از مناقب وی رضی الله عنه که در حین ولادت او ظاهر شد یکی آن است که در جوف کعبه معظمه تولد یافت[12] .

علی بن برهان الدین حلبی ، صاحب کتاب مشهور سیره حلبی ،‌ بعد از کلام طولانی در باره آن حضرت ، به ولادت آن حضرت در داخل خانه کعبه استدلال می‌کند : «لأنه ولد فی الکعبة وعمره (یعنی النبی) (ص) ثلاثون سنة»[13] زیرا آن حضرت در داخل خانه کعبه متولد شد و عمر رسول خدا در آن روز سی سال بود .

بنابراین ثاب شد، ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه از نگاه اهل سنت متواتر، و قطعی بوده است.

ب: منابع شیعه
1-شهرت و اجماعی بودن  ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه

تولد حضرت علی  علیه السلام در کعبه نزد شیعه اجماعی، مشهور و قطعی است. شیخ مفید در این باره می‌نویسد « ولم یولد قبله ولا بعده مولود فی بیت الله تعالى سواه إکراما من الله تعالى له بذلک وإجلالا لمحله فی التعظیم »[14] نه پیش از حضرت علی (علیه السلام)  و نه بعد از وی در خانه خدا مولودی غیر از ایشان به دنیا نیامده است است. تولد امیر مؤمنان (علیه السلام) در خانه خداوند فضیلت و شرافتى است که پروردگار بزرگ برای بزرگداشت مقام و منزلتش به آن حضرت اختصاص داده است.  ابن شهر آشوب نیز در این خصوص اجماع اهل بیت را نقل کرده و می نویسد: «فاجتمع ( أجمع) أهل البیت أنه فی الزاویة الأیمن من ناحیة البیت فالولد الطاهر من النسل الطاهر ولد فی الموضع الطاهر فأین توجد هذه الکرامة لغیره فأشرف البقاع الحرم و أشرف الحرم المسجد و أشرف بقاع المسجد الکعبة و لم یولد فیه مولود سواه»[15] اجتماع اهل بیت این است که حضرت علی (علیه السلام) در زاویه ایمن از ناحیه کعبه متولد شده است این مولد طاهر از نسل طاهر در مکان طاهر  متولد شده  پس این عزت برای دیگران کجاست؟ پناهگاه بقاع مشرف به پناهگاه است ، پناهگاه شریف مشرف به مسجد است و مشرف به مسجد کعبه است و هیچ کس دیگری در آن متولد نشده است. بحرانی نیز از ابن شهر آشوب شهرت اجماعی شیعه را در این خصوص این چنین نقل می کند: «قال الشیخ محمد بن علی بن شهرآشوب فی مناقبه: أجمعت‏ الشیعة على أنّه- علیه السلام- ولد فی الکعبة»[16]

 علامه مجلسی نیز شهرت ولادت حضرت علی (علیه السلام) در کعبه را این چنین نقل می کند: «و المشهور أن ولادة الإمام أمیر المؤمنین علیه السّلام وسط الکعبة کانت فی الیوم الثالث عشر من رجب فی اثنتی عشرة سنة قبل البعثة النبویة الشریفة.»[17] مشهور آن است که آن حضرت در روز جمعه سیزدهم ماه رجب، سى سال قبل از  بعثت پیامبر صلی الله علیه وآله ، در میان کعبه متولّد شد[18]

مرحوم مظفر نیز می گوید: «أقول: لیس هذا مشهورا بین الشیعة فحسب، بل هو مشهور عند الآخرین کذلک، بل الخبر به متواتر عندهم و کذا عند غیرهم کما نصّ علیه الحاکم النیسابوری» من می گویم ولادت حضرت علی (علیه السلام) فقط در بین شیعه مشهور نیست بلکه نزد دیگران نیز مشهور و  خبر در آن مورد متواتر است نزد آنان و غیره همچناکه حاکم نیشابوری تصریح دارد . محمد تقی مجلسی نیز می نویسد: محل ولادت حضرت علی (علیه السلام) بین شیعه و اهل سنت معروف است[19]

ولادت حضرت علی (علیه السلام) مانند وجود آفتاب در وسط آسمان، یک امر مسلم و مشهوری است لذا اگر در این خصوص روایتی نیز نداشتیم ، همین شهرت کافی بود و اگر روایتی نیز بود بخاطر مشهور بودن این قضیه، نیاز به ذکر سند و یا بررسی سند ندارد همچنانکه ابن فتال در مقدمه کتاب خود می نویسد: «و أنا إن شاء الله أفتتح لکل مجلس منها بکلام الله تعالى ثم بآثار النبی و الأئمة ع محذوفة الأسانید فإن الأسانید لا طائل فیها إذا کان الخبر شائعا ذائعا»[20] به خواست خداوند برای هر مجلس، ابتدا با کلام خداوند تعالی سپس آثار رسول خدا و ائمه علیهم السلام با حذف اسانیدشان شروع می کنم. زیرا  وقتی خبری که شایع و منتشر شده باشد [آوردن] اسانید، فایده­ای ندارد. علامه مجلسی درباره شهرت این ولادت می نویسد: «إنّ ولادته علیه السلام فی البیت، ..... مشهورة بین المحدّثین والمؤرّخین من الخاصة والعامة»[21] ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه بین محدثین و مورخین از شیعه و اهل سنت مشهور است. مولى محمود بن محمّد باقر در تحفة السلاطین می نویسد: «إنّ حدیث ولادته علیه السلام فی البیت یوم انشقّ جداره لفاطمة بنت أسد فدخلته، مشهور کالشمس فی رائعة النهار»[22] حدیث ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه روزی که فاطمه در آن  وارد شد، مانند خورشید در روز تابان است. مرحوم مظفر نیز همچناکه که قبلا ذکر شد، شهرت ولادت  حضرت در کعبه را، مشهور بین شیعه ودیگران می داند

2- نقل های فراوان درباره ولادت حضرت علی (علیه السلام) در کعبه

غیر از شهرت و اجماع در خصوص ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه، روایات فراوان در این باب نیز در حد مستفیض می باشد و روایاتی که تعداد آنها از سه عدد بیشتر باشد، در این صورت روایت مستفیض بوده و نیاز به بررسی سندی نیز ندارد بسیارى از بزرگان شیعه به این مسئله تصریح کرده‌اند . مرحوم صاحب جواهر در بحثى مى نویسد : «فلا ریب فی استفاضتها بحیث تستغنی عن ملاحظة السند کما هو واضح ... »[23] تردیدى در مستفیض بودن سند آن نیست؛ به طورى که ما را از ملاحظه سند روایت بى‌نیاز مى‌کند؛ چنانچه این مطلب آشکار است. آقاضیا عراقی نیز درباره خبر مستفیض چنین  می نویسد «استفاضتها کافیة فی الوثوق الاجمالی بصدور بعضها»[24] مستفیض بودن خبر در وثوق اجمالی به صدور بعضی روایت کافی است. بنابراین مبانی بزرگان این است که اگر روایتی دارای تعدد طرق داشت و به حد استفاضه رسید در این صورت نیازی به بررسی همه روایات نیست. با این توضیح باید بگوییم احادیث و نقل های  فراوانی در حد مستفیض در منابع شیعه وجود دارد که ثابت می کند ولادت حضرت در وسط کعبه بوده است که به چند مورد اشاره می کنیم:

نقل اول: 

شیخ صدوق نقلی را از یزید بن قعنب که با عباس عموی پیامبر (صلی الله علیه وآله) در کنار کعبه بودند از نحوه وارد شدن فاطمه بنت اسد به کعبه چنین نقل کرده است: «قَدِ انْفَتَحَ عَنْ ظَهْرِهِ وَ دَخَلَتْ فَاطِمَةُ فِیهِ وَ غَابَتْ عَنْ أَبْصَارِنَا وَ الْتَزَقَ الْحَائِطُ فَرُمْنَا أَنْ یَنْفَتِحَ لَنَا قُفْلُ الْبَابِ فَلَمْ یَنْفَتِحْ فَعَلِمْنَا أَنَّ ذَلِکَ أَمْرٌ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ خَرَجَتْ بَعْدَ الرَّابِعِ وَ بِیَدِهَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع ثُمَ‏ قَالَتْ إِنِّی فُضِّلْتُ عَلَى مَنْ تَقَدَّمَنِی مِنَ النِّسَاءِ»[25] خانه از پشت شکافت و فاطمه به درون آن رفت و از دیده ما نهان شد و دیوار بهم آمد و خواستیم قفل در خانه را بگشائیم گشوده نشد و دانستیم که این امر از طرف خداى عز و جل است بعد از  چهار روز بیرون آمد در حالی که امیر المؤمنین را در دست داشت و سپس گفت من بر همه زنان گذشته فضیلت دارم

نقل  دوم:

روایتی از امام سجاد (علیه السلام) در باره تولد حضرت علی علیه السلام چنین آمده است: «رُوِیَ أَنَّ مُحَمَّدَ بْنَ الْفُضَیْلِ الدَّرْوَقِیَّ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ‏ إِنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ أَسَدٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا ضَرَبَهَا الطَّلْقُ وَ هِیَ فِی الطَّوَافِ‏ فَدَخَلَتِ‏ الْکَعْبَةَ فَوَلَدَتْ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع فِیهَا»[26] از ابو حمزه ثمالی روایت شد که گفت از امام سجاد علیه السلام شنیدم که فرمود: فاطمه بنت اسد را درد زایمان گرفت در حالی که مشغول طواف بود پس داخل کعبه شد و علی بن ابی طالب علیه السلام را در آنجا به دنیا آورد.

علامه مجلسی در ذیل این روایت، نقل دیگری را نیز این چنین آورده است : قال عمر بن عثمان ذکرت هذا الحدیث لسلمة بن الفضل فقال حدثنی محمد بن إسحاق عن عمه و موسى بن بشار أن علی بن أبی طالب ع ولد فی الکعبة»[27] عمر بن عثمان گفت: این حدیث را برای سلمة بن فضل گفتم او گفت: محمد بن اسحاق از عمویش و موسی بن بشار برایم گفتند که علی بن ابی طالب علیه السلام در کعبه تولد یافت.

نقل سوم:

در زیارت نامه حضرت علی علیه السلام که توسط امام صادق علیه السلام بیان شده است، چنین آمده است:: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا وَالِدَ الْأَئِمَّةِ ... السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَنْ‏ وُلِدَ فِی‏ الْکَعْبَة»[28] سلام بر تو ای پدر امامان ... سلام بر تو ای کسی که در خانه خدا تولد یافتی.

نقل چهارم

روایتی به صورت مفصل از تولد حضرت از زبان پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل شده است که حضرت فرمود هنگام تولد حضرت علی (علیه السلام)، حضرت ابوطالب چنین گفت: «وُلِدَ اللَّیْلَةَ فِی الْکَعْبَةِ حُجَّةُ اللَّهِ تَعَالَى وَ وَلِیُّ اللَّه‏»[29]و می گفت: ای مردم! امشب در کعبه حجت خدا و ولی او متولد شده است ...

نقل پنجم

شیخ طوسی در کتاب مصباح المتهجد از عتاب بن اسد درباره ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه چنین نقل می کند : «رُوِیَ عَنْ عَتَّابِ‏ بْنِ‏ أُسَیْدٍ أَنَّهُ قَالَ: وُلِدَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام بِمَکَّةَ فِی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لِثَلَاثَ عَشْرَةَ لَیْلَةً خَلَتْ مِنْ رَجَب‏»[30] از عتاب بن اسید روایت شد که گفت: علی بن ابی طالب علیه السلام در مکه، در خانه خدا و در روز جمعه، در سیزدهم ماه رجب، تولد یافت.

بنابراین ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه، امری قطعی، مشهور ، روایات در این خصوص نیز فراوان می باشد که هیچ جای شک و تردیدی در آن وجود ندارد.

نتیجه
بر خلاف ادعای شبکه های وهابی، ثابت شد که ولادت حضرت علی علیه السلام در بین فریقین امری مسلم، متواتر، قطعی و مشهور می باشد. لذا ادعای آنها در خصوص عدم وجود سند و مدرک درباره ولادت حضرت علی علیه السلام در کعبه، امری بی اساس و بدون دلیل می باشد.

 نویسنده: وحید خورشیدی

[1] ذهبی ، شمس الدین محمد بن أحمد بن عثمان ، تذکرة الحفاظ ، ج 3 ، ص 1039 ـ 1040 .دار الکتب العلمیة - بیروت ،  چاپ اول «الحاکم الحافظ الکبیر امام المحدثین»

[2]  حاکم نیشابوری، محمد، المستدرک على الصحیحین ، ج 3 ، ص 550 ، تحقیق : مصطفى عبد القادر عطا ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت ، چاپ اول

[3] حاجی خلیفه ، مصطفى بن عبدالله القسطنطینی، کشف الظنون عن أسامی الکتب والفنون ، ج 2 ، ص 1497 ، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت – 1413هـ

[4] گنجی شافعی ، محمد بن یوسف بن محمد القرشی ، کفایة‌ الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب ، ص407 ، الباب السابع فی مولده علیه السلام ، ناشر : دار أحیاء تراث اهل البیت (ع) ، طهران ، چاپ سوم ، 1404هـ

[5] ابن صباغ ، علی ،  الفصول المهمة فی معرفة الأئمة ، ج 1 ، ص 171 ، تحقیق : سامی الغریری ، ناشر : دار الحدیث للطباعة والنشر ـ قم ، چاپ اول

[6] ذهبی ، شمس الدین محمد، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام ، ج 48 ، ص 183، تحقیق : د. عمر عبد السلام تدمرى ، ناشر : دار الکتاب العربی ، بیروت ، چاپ اول

[7] سبط بن جوزی حنفی ، شمس الدین یوسف، تذکرة الخواص ، ص 20 ، ناشر : مؤسسة أهل البیت  ـ  بیروت ، 1401هـ

[8] سبکی ، تاج الدین ، طبقات الشافعیة الکبرى ، ج 3 ، ص 456 ، تحقیق : د. محمود محمد الطناحی د.عبد الفتاح محمد الحلو ، ناشر : هجر للطباعة والنشر والتوزیع ، چاپ دوم

[9] مسعودی ، أبو الحسن على، مروج الذهب ، ج 1 ، ص 313 .

[10] فاکهی،  محمد بن اسحاق ، اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، ج3 ص226

[11] قاسمی ، محمد جمال الدین ، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث ، ج 1 ، ص 239 و ج 1  ص 323 ،  ناشر : دار الکتب العلمیة، چاپ اول

[12] دهلوی ، شاه ولى الله مشهور به محدث هند، إزالة الخفاء عن خلافة الخلفاء ، ج 4 ، باب : اما مآثر امیرالمؤمنین وامام اشجعین اسد الله الغالب علی بن ابی طالب رضی الله عنه ، تصحیح و مراجعه: سید جمال الدین هروى 

[13] حلبی ، علی، السیرة الحلبیة فی سیرة الأمین المأمون ، ج 1 ، ص 226 ، ناشر : دار المعرفة،  بیروت، 1400هـ

[14] مفید ، محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد ، ج 1، ص 5 ، تحقیق : مؤسسة آل البیت علیهم السلام لتحقیق التراث ، ناشر : دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع - بیروت ، چاپ دوم

[15] ابن شهر آشوب ، محمد ، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام ؛ ج‏2 ؛ ص175 قم، چاپ: اول، 1379 ق.

[16] بحرانى، سید هاشم بن سلیمان، مدینة معاجز الأئمة الإثنی عشر و دلائل الحجج على البشر، ج‏1 ؛ ص56 مؤسسة المعارف الإسلامیة - ایران ؛ قم، چاپ: اول، 1413 ق.

[17]  مجلسى، محمد باقر، زاد المعاد - مفتاح الجنان، ص24موسسة الأعلمی للمطبوعات - بیروت، چاپ: اول، 1423 ق.« و اشتهر أنه محل ولادة أمیر المؤمنین صلوات الله علیه حتى بین العامة أیضا»

[18]  مجلسی، محمد باقر، جلاء العیون، المجلسی ،ص:289 : قم‏، سرور  سال چاپ: 1382 ش‏

[19] مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ط - القدیمة)، ج‏2 ؛ ص195، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور - قم، چاپ: دوم، 1406 ق.

[20]  نیسابوری ، ابو علی محمد بن الفتال (الشهید 508هـ) ، روضة الواعظین ، ص 1، تحقیق: السید محمد مهدى السید حسن الخرسان، قم. منشورات الرضی

[21]  مجلسی، محمد باقر،  جلاء العیون  ج1  ص 187  بیروت، دار مرتضی، چاپ اول ( سه جلد در یک جلد می باشد)

[22]  بهبهانی، مولی محمود،تحفة السلاطین، ج 2 ص 5- به نقل موسوعه الاردوبادی، ( علی ولید الکعبه)  ج 6 ص 36 بزرگان دیگر نیز به این شهرت اشاره کرده اند که در کتاب علی ولید الکعبه نقل شده است

[23] نجفی ، محمد حسن (متوفاى1266هـ)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام ، ج10، ص286، تحقیق وتعلیق وتصحیح: محمود القوچانی، تهران،  : دار الکتب الاسلامیة ـ چاپ ششم، 1363ش .

[24]  عراقی، اقا ضیاء، تعلیقة علی العروة، ص 215

[25] .ابن بابویه، محمد بن على، الأمالی (للصدوق)، 1جلد، کتابچى - تهران، چاپ: ششم، 1376ش ص 132

[26]  مجلسِی ، محمد باقر، بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏35، ص: 23 نیسابوری ، ابو علی محمد بن الفتال (الشهید 508هـ) ، روضة الواعظین ، ص81، تحقیق: السید محمد مهدى السید حسن الخرسان، ناشر: منشورات الرضی

[27]  نیسابوری ، ابو علی محمد بن الفتال (الشهید 508هـ) ، روضة الواعظین ، ص81، تحقیق: السید محمد مهدى السید حسن الخرسان، قم. منشورات الرضی

[28] مشهدی، محمد، المزار، ص 205 الی 207، تحقیق: جواد قیومی أصفهانی، ناشر: مؤسسة النشر الاسلامی، پاپ اول ، رمضان المبارک 1419هـ .

[29]  قمی، شاذان بن جبرئیل،الفضائل، ص 54 الی 56، نجف : منشورات المطبعة الحیدریة ومکتبتها - ال چاپ : 1381 - 1962 م

[30]  طوسی، محمد (متوفاى460هـ)، مصباح المتهجد، ص 819، بیروت،  مؤسسة فقه الشیعة ، چاپ اول، سال چاپ : 1411 ق