داعش دولت چهارم وهابیت

زادگاه داعش در محاصره آل سعود
داعش از نوامبر 2014 تاکنون حدود 15 حمله در عربستان انجام داده است.

ظهور داعش به بحثی در عربستان سعودی درباره ماهیت تهاجمی و تکفیری وهابیت دامن زده است.

 لیبرال ها خواستار راه اندازی یک حرکت اصلاحی به همان شکلی که خودشان توصیف می کنند، برای محو برخی از اصول وهابیت هستند.

به نوعی ادعای داعش در مورد میراث داری وهابی معتبر به نظر می رسد. وهابی های اولیه یک نسخه انحرافی از اسلام سنی- در حقیقت خارج از اهل سنت و مذاهب اربعه-  را ارائه کردند که در هر صورت حکومتی بدعی تلقی می شد و دولتی را تأسیس کردند که جنگ جهادی توسعه طلبانه ای را علیه مسلمانان سنی و شیعه به راه انداخت چرا که آنها را کافر می دانستند .

داعش نیز در مورد هر سه اتهام مذکور همین کار را کرد .

داعش و وهابیت در تکفیر و جنایات همانند هستند بلکه وهابیت جنایاتی مرتکب شده است که داعش از مثل آن ابا دارد مانند طبخ گوشت دشمنان و خوراندن آن به خویشانش[1] یا وضو گرفتن با خون[2] و تنها در اعلام خلافت با یکدیگر تفاوت دارند.

در واقع، رقابت بین داعش و پادشاهی عربستان حول دو آرمان است، یکی ایدئولوژیک و دیگری مادی.

در سطح ایدئولوژیک، داعش خود را حافظ واقعی نسخه خاص اسلام عربستانی یعنی وهابیت معرفی می کند. [3]

القاعده و داعش در دو دهه گذشته بیشتر به روح وهابیت تبدیل شده اند. رهبران و ایدئولوگ‌های آنها عقاید رادیکال خود را در سنت وهابی جستجو می‌کنند.[4]

بنابراین ، وهابیت به عنوان مهم‌ترین ویژگی مشترک ایدئولوژیک داعش و عربستان ظاهر شده است.

لذا تضاد عربستان و داعش را می توان به عنوان رقابت بین دو مدل منسوب به یک اندیشه دانست که هر یک از این دو حزب خود را یک نهاد سیاسی اسلامی و مدعی نماینده واقعی وهابییت می‌دانند .

در سطح مادی، گروه داعش یک سری حملات را در خاک عربستان انجام داد و غیرنظامیان شیعه و نیروهای امنیتی سعودی را هدف قرار داد و حضور خود را در عربستان رسمی کرد .

پیشینه مقارن سنجی وهابیت و داعش
در طول سال 2015 ، بسیاری از نویسندگان مقایسه هایی بین عربستان سعودی و داعش ارائه کردند و برخی از آنها خط مستقیمی را از یکی به دیگری ترسیم کردند. آنها همچنین، از جمله، وجود رویکردهای آموزشی مشابه در هر دو طرف و نیز اشتراک در سر بریدن را برجسته کردند.[5]

کمال داوود در مقاله ای که توسط نیویورک تایمز در نوامبر 2015 منتشر شد، استدلال کرد که « السعودیة هی داعش التی نجحت – سعودی داعشی است که در تشکیل حکومت پیروز شد».[6]

مقایسه جالب دیگر، مقایسه ای است که در ذهن ایدئولوگ های جهادی داعش باقی مانده است، این تصور که عربستان سعودی نسخه شکست خورده داعش است.

همانطور که می بینند، عربستان سعودی در اواسط قرن هجدهم به عنوان چیزی شبیه یک داعش راه اندازی شد، اما به تدریج راه خود را گم کرد، گرایش های توسعه طلبانه خود را کنار گذاشت و روح دینی وهابیت را قربانی قربانگاه مدرنیته کرد.

این دیدگاه کلی، نقطه آغازی است برای درک دوئل بین پادشاهی و خلافت، که دو شکل متفاوت از دو داعش هستند که برای میراث دینی مشترک و سرزمین های مشترک با هم رقابت می کنند .

از نظر تاریخی، مشروعیت عربستان سعودی بر حمایتی که از وهابیت ارائه می‌کرد، استوار بود، شکلی استثنایی از اسلام سنی که در اواسط قرن هجدهم در نجد ظهور کرد.

دولت امتیاز تنظیم نظم اجتماعی را به نهاد مذهبی وهابی داد، به علمای دین کنترل زیادی بر نظام قضایی و آموزشی داد، و به آنها اجازه داد تا پلیس مذهبی را اداره کنند (هیئة الأمر بالمعروف والنهی عن المُنکَر). در مقابل نیز حاکمان آل سعود مورد قبول وهابی های محافظه کار بودند؛ گونه ای از تقسیم قدرت و نفوذ در مملکت عربستان سعودی.

از این طریق، حاکمان پادشاهی مدت‌ها به کشور خود لقب دولت اسلامی داده‌اند و ملک سلمان بن عبدالعزیز نیز که در ژانویه 2015 بر تخت سلطنت نشست ، از این قاعده مستثنی نبود .

او در یک سخنرانی در مارس 2011 گفت :

« نخستین دوره دولت اسلامی با ادعای پیروی از کتاب و سنت پیامبر و اصول اسلامی عدالت، امنیت و برابری آغاز شد. علاوه بر این، دولت سعودی به دعوت محمد بن عبدالوهاب [ یعنی وهابیت ] وفادار بوده و است که پایه‌های بزرگ آن بر « پرچم توحید» استوار است و به دینی خالی از هرگونه بدعت و عمل بر اساس کتاب و سنت و سخنان سلف صالح دعوت می‌کند » [7]

داعش نیز بر همین ادعاها استوار است، آنها خود را دولتی شکل گرفته بر اساس الگوی اولین دولت اسلامی وهابی (دوره اول) معرفی می کنند.[8]

اولین رهبران دولت اسلامی عراق در اکتبر 2006 با الهام از دعوت وهابیان، مدعی شدند که حکومت اسلامی را اقامه و « آبروی توحید را به زمین باز می‌گرداند و آن را از شرک پاک می‌کند».[9]

داعش نیز مانند سایر گروه های به اصطلاح جهادی قبل از خود اعلام کرد که حاکمان عربستان سعودی مرتد و کافر هستند و دین را رها کرده اند و باید کشته شوند.

این حکم ناشی از ناکامی آنها در حکومت بر اساس شریعت، اتحاد آنها با غرب و تحمل اقلیت شیعه در عربستان سعودی و موارد دیگر است.

در واقع، داعش نه تنها خود را به عنوان تنها نماینده واقعی اسلام سیاسی بر روی زمین، بلکه به عنوان تنها دعوت راستین وهابی معرفی می کند. [10]

بنابراین، از همان اوایل (2007) این سازمان ادعا کرد که نقش « حمایت از توحید و تبلیغ  آن را بر عهده می گیرد » و بر خلاف عربستان سعودی مدرن، به دنبال دستیابی به این مهم از طریق نظامی است با این استدلال که « اسلام حد و مرز نمی شناسد ».[11]

در اینجا ممکن است پرسیده شود : کدام یک بهترین دلیل برای میراث داری وهابیت اصیل را دارد؟ بررسی ما از تاریخچه های مرتبط پاسخی متفاوت به دست می دهد .

اما آنچه برای اکثر محققان مسلّم است این است که داعش اولین دوره در میان این سه دوره را الگویی می‌داند که باید از آن الگوبرداری کرد.

الگویی برای یک دولت اسلامی که توحید را از طریق فتوحات نظامی گسترش داد، بدعت‌گذارانی را که در راه آن ایستاده بودند را کشت و هیچ محدودیتی برای گسترش آن تعیین نکرد.[12]

اولین دولت سعودی - وهابی حاصل توافق شیخ قبیله محمد بن سعود و واعظ محمد بن عبدالوهاب در واحه صحرایی کوچک درعیه در وسط شبه جزیره عربستان بود. دو رهبر در حمایت از یکدیگر به توافق رسیدند : ابن سعود از دعوت وهابی حمایت می کرد و مبلغان وهابی از اقتدار سیاسی آل سعود حمایت می کردند .[13]

گسترش دولت در این راه مبتنی بر جهاد بود که به عنوان حمله نظامی مبتنی بر اعتقاد به انواع شرک تلقی می شد . وهابیان معتقد بودند که بیشتر جهان اسلام در شرک افتاده‌اند و وظیفه‌شان ریشه‌کن کردن آن و جایگزینی آن با اسلام واقعی است.

محمدابن عبدالوهاب در نامه‌های متعددی مبانی این جهاد رو به گسترش را شرح داده و معتقد است که خود و پیروانش مردم را به ترک شرک دعوت می‌کنند. او نوشت :

"ونقاتلهم علیه وکما قال تعالى: "وقاتلوهم حتى لا تکون فتنة"، أی شرک، "ویکون الدین کله لله""[14]

یکی از نوادگان او می نویسد:

هر کس به دعوت ما رسید و از ورود به آن امتناع ورزید و شرک را برقرار کرد پس او را کافر می‌دانیم و با او می‌جنگیم و هر کس با او می‌جنگیم، دعوت ما به او رسیده است، مردم یمن، تهامه، حرمین، شام و عراق همگی دعوت ما به آنها رسیده است.[15]

به عنوان یک اصل کلی، تروریست ها اولین دولت سعودی - وهابی را تجربه سیاسی شایسته تقلید می دانند، در حالی که دولت سوم را خائن می دانند.

در جای دیگر می بینیم بنعلی افتخار می کند که شاگرد بن جبرین در تورا بورا بوده است.[16] ابن جبرین نیز توصیه نامه ای برای دانشگاه اسلامی مدینه نوشت و از این مفتی آینده «به خاطر علاقه اش به علم» تمجید کرد.[17]

البانی در سخنرانی خود در سال 2013 به حضار یادآور شد که باید بین ادوار عربستان سعودی تمایز قائل شد. اولی مثل دومی نیست و دومی مثل آخری نیست ... دولت آخر، هم آخری در زمان است، هم آخری در تقدیر است.[18]

داعش روح وهابیت
در واقع، داعش به نوعی حکومت چهارم وهابی است، به ویژه هنگامی که پذیرش و ترویج عقاید وهابی را در نظر بگیریم. [19]

بسیاری از نشریات رسمی داعش، تبلیغی برای آثار و تعالیم وهابیت هستند، از جمله برخی از آثار خود ابن عبدالوهاب.

در حالی که روش آموزشی گروه های تروریستی خود گویای این است که آنها تفکّر تکفیریشان را از کجا اخذ کرده اند.

از آنجایی که داعش آشکارا مدعی استحقاق میراث مذهبی عربستان سعودی است، انتظار می رفت که نهاد مذهبی سعودی از این تهدید در یک نبرد ایدئولوژیک با داعش استفاده کند.

با این حال، هیچ اتفاقی متقابلی از این قبیل نیفتاد، بلکه فقط علمای درباری با اکراه تنها به محکوم کردن داعش پرداختند و هیچ اصراری در گفتار و عمل آنها وجود نداشت که آنها پیروی وهابیت داعش از دوره اول دولت اسلامی را به چالش بکشانند.

در عین حال، لیبرال‌های سعودی، دنباله سخنان داعش را گرفته و بحث و جدل بر سر وهابیت در پادشاهی عربستان را تجدید کردند.

آنها می خواهند که تشکیلات دینی تلاش ها را برای اصلاح تفکّر وهابیت رهبری کنند.

علمای وهابی به دلیل سکوتشان در قبال داعش توبیخ شدند

در اواسط سال 2014 ، ملک عبدالله از تشکیلات مذهبی سعودی به دلیل سکوت در برابر تهدیدهای داعش انتقاد کرد.

 در آگوست 2014 ، یک ماه پس از اعلام تأسیس خلافت توسط داعش، ملک عبدالله در یک گردهمایی عمومی در کاخ خود در جده علیه علمای وهابیت انتقاد قیام کرد . وی پیش از این در آن روز در سخنانی نسبت به خطرات افراط گرایی اسلامی هشدار داده و از علمای امت اسلامی خواسته بود که به وظیفه خود در قبال داعش عمل کنند و در مقابل آنها بایستند.

ملک عبدالله در این سخنرانی داعش را – ونه وهابیت را- متهم کرد به اینکه سعی دارد اسلام را ربوده و آن را به عنوان دین افراط گرایی، نفرت و تروریسم به جهانیان معرفی کنید.

وی با اشاره به اینکه علمای مسلمان باید بیش از این کار کنند، گفت : کسانی که به خاطر منافع موقت یا طرح های مشکوک در انجام مسئولیت های تاریخی خود در برابر تروریسم سست شده یا کوتاهی کرده اند، فردا اولین قربانیان آن خواهند بود.[20] وی بعدها توضیح داد که منظورش علمای دربار او هستند.

ملک عبدالله در زمینه بحث « الشاذّین » گفت:

"کیف یمسک الإنسان الإنسان ویذکّیه مثل الغنم". ثم رفع صوته بغضب وأومأ بصورة تنطوی على توبیخ إلى الذین یجلسون إلى جانبه قائلاً "مشایخکم... یسمعون کلهم، أطلب منهم أن یطردوا الکسل عنهم"، واستدار لیواجه الرجال المعنیین. "ترى فیکم کسل وفیکم صمت. وفیکم أمر ما هو واجب علیکم. واجب علیکم دنیاکم ودینکم، دینکم، دینکم!"

 « چگونه آدمی آدم دیگر را می گیرد و مثل گوسفند سلاخی می کند ». سپس با عصبانیت صدایش را بلند کرد و سر به کسانی که در کنارش نشسته بودند به نشانه سرزنش تکان داد و گفت: شیوخ شما ... همه می شنوند، از آنها می خواهم که تنبلی خود را از خود دور کنند. وی مقابله علما را واجب دینی آنها بر شمرد و آنها را به دلیل کسالت در این امر توبیخ کرد.[21]

بی میلی علما به رویارویی با داعش تا حدودی به دلیل حمایت آنها از انقلاب سوریه بود که آن را جهاد مشروع می دانستند. اگرچه دیدگاه‌های حکومتی علمای وهابی متناسب با سیاست‌های دولت پس انداز شده است، اما علما همچنان از حامیان ثابت جهاد سوریه باقی ماندند .[22]

روشنفکران سعودی این را پیامی روشن برای علما می دانستند که از آنها می خواهند در گفتمان دینی کشور در جهتی تساهل آمیز تجدید نظر کنند.[23]

بنا بر این، تعلیمات مبتنی بر اعتدال و پرهیز از مفاهیم سلبی مانند ولاء و براء در دستور کار قرار گرفت[24] با این حال ، این تغییرات جزئی بود .

مفتی عام وهابیت شیخ عبدالعزیز آل الشیخ در رابطه با داعش می نویسد:

داعش حرکتی است که نه با منهج اسلامی سازگار است و نه در طول تاریخ اسلامی گروهی اینچنینی دیده شده است به جز خوارج که البته داعش دنباله رو آنهاست.[25]

او معتقد است که داعش جماعتی متشکل از عده ای بزهکار است که دست از کفار و مشرکین برداشته و به قصد تضعیف اسلام به اباحة جان مسلمانان و قتل آنها روی آورده اند.[26]

البته منهجی که داعش به خاطر آن مورد مذمت وهابیت قرار گرفته است همان منهج وهابیت است که دست از مقابله با کفار و مشرکین مسلّم برداشته و همانند محمد بن عبدالوهاب مسلمانان را کافر و مشرک بلکه کافر اصلی می دانند؟

کعبدة الأوثان الیوم فهذا حکمه حکم الکافر الأصلی لأنا نقول أن الأصل الإسلام والکفر طاریء، بل نقول الذین نشأوا بین الکفار وأدرکوا آباءهم على الشرک بالله هم کآبائهم کما دل علیه الحدیث الصحیح. [27]

مفتی عام وهابیت شیخ عبدالعزیز آل الشیخ در پاسخ به این سوال که آیا ارتباطی بین شکل گیری داعش و تکفیر های وهابیت وجود دارد می گوید:

هیچ ارتباطی بین منهج وهابیت و شکل گیری داعش وجود ندارد. داعش زاییده تجمعات و محیطی است که آنها را پرورش داده است.

نفى مفتی عام المملکة أن تکون المؤسسات التعلیمیة والمناهج وراء الأفکار التی تلقاها الإرهابیون، مؤکدا أنها کانت من تجمعاتهم ومحیطهم الراعی لمثل هذا الفکر الإرهابی الذی یستبیح الدماء، لا سیما دماء الأقرباء، لافتا إلى أنهم تلقوها خارج المدارس وبعیدا عن المناهج. [28]

وی تاکید دارد که در منهج وهابیت هیچ گزاره خطایی وجود ندارد که سبب انحراف جوانان مسلمان شود[29]، او معتقد است با دعوت داعش به کتاب و سنت می توان آنها را از این انحراف باز داشت.[30]

این در حالی است که از طرفی داعش خود را پیرو مسلّم کتاب و سنت می داند و از سوی دیگر در سیستم آموزشی خود از کتب محمد بن عبدالوهاب به ویژه الواجبات المتحتمات بهره می برد و در مجله النباء نیز صریحاً خود را پیرو دعوت محمد بن عبدالوهاب معرفی می کند.

أن الدولة الإسلامیة ما قامت إلا لنشر التوحید، وأن دعوتها امتداد لدعوة الأنبیاء والمرسلین علیهم الصلاة والسلام، والسلف الصالح من هذه الأمة، ومن سار على هدیهم من أئمة الهدى والصلاح، والتأکید على أنها قامت على مثل ما قامت علیه دولة الدعوة النجدیة المبارکة من أتباع الإمام المجدد محمد بن عبد الوهاب التمیمی، رحمه الله. [31]

بنا بر این دعوت آنها به کتاب و سنت آن هم بر منهج وهابیت باعث تشکیل این گروه تروریستی شده است.

همانطور که علماً بر همگان روشن بود که تفکر وهابیت و تفسیری که آنها از کتاب و سنت دارند عین تفکر تکفیر است، با اقرار داعش عملاً نیز بر پیروی از محمد بن عبدالوهاب و منهج او واقعیت تکفیری تفکر وهابیت و همچنین ظرفیت زایش گروه های تروریستی از آن بر همگان ثابت می شود.

در مقدمه یکی از این آثار که مقاله مبسوطی در باب تکفیر مسلمانان است، ویراستار ابن‌عبد الوهاب را می‌ستاید : « شیخ محمد با شرک، بت‌پرستی، بدعت‌ها و خرافات به هر شکلی در داخل و خارج شبه جزیره عربستان مبارزه کرد و با همه کسانی که در برابر دعوت توحید ایستادند مبارزه کرد.» او مفتخر است که داعش همین مرام را ترویج می‌کند که شیخ ابن عبدالوهاب آن را پذیرفت و دعوت کرد و برای آن جنگید.[32]

دو متن رسمی دیگر از محمد بن عبدالوهاب در بین داعش وجود دارد که عبارتند از : « القواعد الاربعه » و « نواقض الاسلام » که هر دو از ابن عبدالوهاب است.

علاوه بر این متون اصلی، داعش در بسیاری از نشریات خود به ترویج وهابیت می پردازد.[33] به عنوان مثال، مهمترین متن در آموزشگاه های داعش، تفسیری طولانی بر دکترین وهابی است که احتمالاً توسط بنعلی نوشته شده است. [34]

به همین ترتیب، حامیان آنلاین داعش، که از فرقه وهابیت به طور کلی استقبال می کنند، آن را به اولین دولت سعودی- وهابی تشبیه کرده اند.

مهمترین متن بیانیه در این زمینه که از اواسط سال 2014 شروع شد ، با عنوان : "الشیخ البغدادی على خطى الإمام محمد بن عبد الوهاب: التشابه بین الدولتین الوهابیة والبغدادیة" بود. این مقایسه بسیار دقیق به این نتیجه می رسد که « داعش امتداد دعوت و دولت محمد بن عبدالوهاب - اولین دولت سعودی است." به گفته نویسنده با نام مستعار، سنگ بنای این شباهت در عزم هر دو دولت برای « مبارزه با شرک در همه اشکال آن » و اجرای « شریعت» به‌محض کنترل یک منطقه است.[35]

مقاله دیگری که توسط بنیاد رسانه ای "البتار" توزیع شده است، که یکی از نهادهای نیمه رسمی داعش به شمار می رود، دعوت داعش را «توسعه دعوت محمد بن عبدالوهاب» توصیف می کند. این نویسنده که به نام ابوحامد البرقاوی است، توجه را به اتهامات مشابهی که دشمنان دو دولت به آن‌ها وارد می‌کنند، به ویژه اتهامات مبالغه در تکفیر مسلمین و کشتار شهروندان مسلمان جلب می‌کند. او خاطرنشان می کند که هر دو دولت به عنوان خوارج محکوم می شوند.[36]

حامیان داعش در اولین دولت سعودی - وهابی الگویی برای مبارزات خشونت آمیز کنونی در عربستان سعودی به ویژه جنایات آن علیه شیعیان یافته اند.

یکی از برجسته‌ترین نویسندگان مدعی جهاد در اینترنت ( که خود را غریب السروریه می‌خواند ) حقایق لشکرکشی‌های نخستین دولت سعودی وهابی به منطقه شرق و کربلا را گزارش کرده است تا شباهت بین این حملات و حملات داعش را نشان می دهد.

او می نویسد : « مردان توحید به معابد شیعیان حمله می کردند و آنها را ویران می کردند. دولت اسلامی وهابیت در سرکوب رافضه مشرک بدون محدودیت با آنها مقابله می کردند. وی در ادامه سخنانی در محکومیت شیعه که از تعدادی از علمای وهابی گرفته شده است، نقل می کند.[37]

علماء پاسخ بدهند

همانطور که ملک عبدالله اشاره کرد، علمای رسمی وهابی تا قبل از آگوست 2014 چیز زیادی در مورد داعش نگفته اند. [38]

پس از توبیخ شاه، علما چاره ای جز اظهار نظر نداشتند. از آن زمان تاکنون، محکومیت آنها تقریباً هر هفته در مطبوعات نیمه رسمی عربستان منتشر شده است.

سه موضوع در این اظهارات معمول تکرار می شود :

توهین و تجارت توطئه

تبرئه میراث وهابی

اعلام طرح هایی برای مبارزه با ایدئولوژی تروریستی

در 19 اوت 2014 ، عبدالعزیز آل الشیخ، مفتی اعظم عربستان و رئیس هیئت کبار العلما، این موضوعات را در اولین بیانیه بنیاد در مورد داعش گنجاند.[39]

آل الشیخ داعش را همراه با القاعده به عنوان " امتدادی از خوارج که اولین فرقه باقی مانده از دین هستند" توصیف کرد.

هیئت کبار العلماء ایدئولوژی داعش را " یک تفکر خارجی دست نشانده " توصیف کرد و ادعا کرد که " دست های پنهان " این گروه را با هدف " تفرقه افکنی " و " تحریف " دین اسلام ایجاد کرده اند. [40]

الشثری داعش را « امتداد حزب بعث سابق » توصیف کرد.[41]

در حالی که یکی دیگر از علمای وهابیت، عبداللطیف آل الشیخ، گفت که « داعش از بطن « اخوان المسلمین » به دنیا آمده و بزرگ شده است و اقدامات آن نشان از « سازماندهی خارجی» دارد. [42]

شیخ دیگری به نام صالح بن حمید گفت: « داعش مخلوق اطلاعات خارجی است » . و از این دست از اتهامات که طولانی است . [43]

در دسامبر 2015 ، مفتی اعظم وهابیت، داعش را " سربازان اسرائیل " توصیف کرد، اما همچنین افزود که آنها خوارج هستند.[44]

در واقع، به نظر می‌رسد که علما مایلند هر علاقه ای را به داعش به استثنای وهابیت نسبت دهند و امیدوارند که هرگونه بحث در مورد ارتباط وهابیت با آن را کمرنگ کنند.

هیئت کبار العلماء اعلام کرد که « آنچه برخی از نویسندگان درباره پیوند دادن ایده‌های تروریسم به برنامه‌های درسی آموزشی یا آثار معتبر علما می‌گویند محکوم می‌کند». [45]

الشثری درباره داعش گفت: واقعیت این سازمان این است که ربطی به دعوت شیخ محمد بن عبدالوهاب ندارد.[46]

نقد هایی که خالی از نقد تئوریک یا منهجی بوده و صرفا بازی با الفاظ و پاره ای از اتهامات کلیشه ای است. آری وهابیت عاجز و درمان است در نقد داعش و این ناشی از وحدت ایدئولوژیک و منهجی وهابیت با داعش است که قدرت انتقاد و نقد داعش را از علمای وهابی سلب کرده است.

[1] . وهبه، حافظ، جزیرة العرب فی القرن العشرین، ص220

[2] . سعید، ناصر، تاریخ آل سعود نسخه اصلی، وتوضأ بدمه ثم قام لاداء الصلاة.

[3] . Bernard Haykel, “On the Nature of Salafi Thought and Action,” in Global Salafism: Islam’s New Religious Movement, ed. Roel Meijer (London: Hurst, 2009), 33–57.

[4] . Cole Bunzel, From Paper State to Caliphate: The Ideology of the Islamic State (Washington, DC: Brookings Institution, March 2015), 10–

[5] . مراجعه شود به:Brahma Chellaney, “Saudi Arabia’s Phony War on Terror,” Project Syndicate, December 21, 2015, http://www.project-syndicate.org/commentary/saudi-arabia-war-on-terrorism-by-brahma-chellaney-2015-12, and Maajid Nawaz, “Saudi Arabia’s ISIS-Like Justice,” Daily Beast, January 2, 2016, http://www.thedailybeast.com/articles/2016/01/02/saudi-arabia-s-isis-like-justice.html.

[6] . Kamel Daoud, “Saudi Arabia, an ISIS That Has Made It,” New York Times, November 20, 2015, http://www.nytimes.com/2015/11/21/opinion/saudi-arabia-an-isis-that-has-made-it.html.

[7] . سلمان بن عبد العزیز آل سعود، "الأسس التاریخیة والفکریة للدولة السعودیة" (الریاض، دارة الملک عبد العزیز، 2011/2012)، 26، 35. مع أن الوهابیین لایطلقون على أنفسهم عموماً اسم "الوهابیین"، إلا أن المبادئ الأساسیة لنسختهم الخاصة عن الإسلام واضحة، وتشمل، من بین أمور أخرى، تقریر التوحید (الدعوة إلى الله وحده)، وتجنّب الشرک (عبادة غیر الله أو نسب شیء إلى لله)، وممارسة الولاء والبراء (الانتساب بشکلٍ حصری إلى الوهابیین والانفصال عن المسلمین من غیر الوهابیین)، والانتماء إلى دعوة محمد بن عبد الوهاب.

[8] . محارب الجبوری، "الإعلان عن قیام دولة العراق والشام"، 15 تشرین الأول/أکتوبر 2006، فی "المجموع لقادة دولة العراق الاسلامیة"، نخبة الإعلام الجهادی، 2010، 222، https://archive.org/download/Dwla_Nokhba/mjdawl.doc

[9] . عثمان بن عبد الرحمن التمیمی، "إعلام الأنام بمیلاد دولة الإسلام"، مؤسسة الفرقان، 2007، 41،https://ia801901.us.archive.org/31/items/OZOOO67/DAWLA_ISLAMIA.pdf. 

[10] . همان ،ص  7.

[11] . همان ،ص 74.

[12] . Hamadi Redissi, “The Refutation of Wahhabism in Arabic Sources, 1745–1932,” in Kingdom Without Borders: Saudi Arabia’s Political, Religious and Media Frontiers, ed. Madawi Al-Rasheed (New York: Columbia University Press, 2008), 157.

[13] . برگرفته از  علوی بن أحمد الحداد، "مصباح الأنام وجلاء الظلام فی رد شبه البدعی النجدی التی أضل بها العوام"، (القاهرة: المطبعة العامرة الشرفیة، 1907/1908)، ص 82.

[14] . "الدرر السنیّة فی الأجوبة النجدیّة"، (ٍ[د.م.]: ورثة الشیخ عبدالرحمن بن قاسم، 2012)، الطبعة الثامنة، 96-95:1.

[15] . همان، 253:9.

[16] . ترکی البنعلی، "الترجمة العلمیة للشیخ المجاهد ترکی بن مبارک البنعلی"، مؤسسة البتار الإعلامیة، 4 آذار/مارس 2014، 3، http://ia700708.us.archive.org/16/items/s_shykh_bin3li/Llbj1.pdf البنعلی، "جبر الرین فی رثاء الجبرین"، منبر التوحید والجهاد، حزیران/یونیو وتموز/یولیو 2009، 1-2، https://archive.org/download/abu-hamam-alathary/38.pdf

[17] . مراجعه شود : أبو أسامة الغریب، "منة العلی بثبت شیخنا ترکی البنعلی"، 2013، 58،https://ia601002.us.archive.org/15/items/minato.alali001/minato.alali001.pdf

[18] . ترکی البنعلی، "شرح نواقد الإسلام"، الجزء الأول، مسجد الرباط، سرت، لیبیا، تسجیل صوتی، المدّة: 42:50-42:30، 6 نیسان/أبریل 2013، http://archive.org/download/Islamic_enty/01.mp3

[19] . ترکی البنعلی، "تبصیر المحاجج بالفرق بین رجال الدولة الإسلامیة والخوارج"، مؤسسة الغرباء للإعلام، 19 کانون الثانی/ینایر 2014، 5-6، https://archive.org/download/tabsir.almahajij.l/tabsir.almahajij.l.pdf.

[20] . "الملک عبد الله: صمت المجتمع الدولی عن سفک الدماء فی فلسطین وما یجری فی المنطقة بأسرها لیس له أی تبریر". صحیفة الریاض، 2 آب/أغسطس 2014، http://www.alriyadh.com/957314

[21] . "خادم الحرمین للعلماء: فیکم کسل وصمت.. اطردوهما"، العربیة، 2 آب/أغسطس 2014، http://www.alarabiya.net/ar/saudi-today/2014/08/02/خادم-الحرمین-لـ-المشائخ-فیکم-کسل-وصمت.html.

[22] . Stéphane Lacroix, Saudi Islamists and the Arab Spring, Kuwait Programme on Development, Governance and Globalisation in the Gulf States, London School of Economics, May 2014, http://eprints.lse.ac.uk/56725/1/Lacroix_Saudi-Islamists-and-theArab-Spring_2014.pdf, 4–5; Jon Alterman and William Mccants, “Saudi Arabia: Islamists Rising and Falling,” in Jon Alterman ed., Religious Radicalism after the Arab Uprisings (Washington, DC: Center for Strategic and International Studies, 2015), 169–70.

[23] . أنظر على سبیل المثال: خالد الدخیل، "لقاءات ولی العهد مع قیادات النخبة: ملاحظات یقتضیها سیاق الحدث"، صحیفة الحیاة، 11 تشرین الثانی/نوفمبر 2001،  http://soo.gd/sgnf.

[24] . Nabil Mouline, The Clerics of Islam: Religious Authority and Political Power in Saudi Arabia (New Haven: Yale University Press, 2014), 255–56.

[25] . قال المفتی العام للسعودیة: إن النهج الذی ینتهجه تنظیم «داعش» لم یعُرف فی التراث الإسلامی ولا فی الجماعات الإسلامیة على مدى التاریخ الإسلامی، ولا یمکن تصنیف منهجه سوى أنه «منهج الإفساد والخوارج».وأکد - خلال ندوة عن «خطر تنظیم داعش وطرق محاربته»، فی جامع الإمام ترکی بن عبدالله بالریاض أمس - أن الإسلام شیء، وواقع «داعش» شیء آخر، «فهم عبارة عن عصابة إجرامیة، جاؤوا لضرب الأمة وإفسادها وإضعاف قوتها، من خلال قتلهم المسلمین واستباحة دمائهم، وترکهم أهل الکفر والأوثان. کما أنهم عاملوا أهل العراق والشام بکل خلق سیئ ورذیل. وهم بعیدون عن الإسلام کل البعد. هم العدو فاحذرهم». پایگاه رسمی اطلاع رسانی شیخ عبدالعزیز آل الشیخ، https://b2n.ir/t98262

[26] . پایگاه رسمی اطلاع رسانی شیخ عبدالعزیز آل الشیخ، https://b2n.ir/t98262

[27] . بن ناصر، حمد، نشر دار ثقیف للنشر والتألیف، طائف، مجموعة الرسائل والمسائل والفتاوى، ص 132

[28] . پایگاه رسمی اطلاع رسانی شیخ عبدالعزیز آل الشیخ، https://b2n.ir/t98262

[29] . قلل مفتی عام المملکة رئیس هیئة کبار العلماء رئیس إدارة البحوث العلمیة والإفتاء الشیخ عبدالعزیز آل الشیخ، من مسؤولیة المؤسسات التعلیمیة عن الانحراف الفکری لبعض الشباب، مستبعدا أن یکون قصورا فی المناهج تسبب فی انحراف بعض الشباب بوجودهم ضمن تنظیم داعش الإرهابی. همان

[30] . بأنه یمکن التصدی للفتن الطائفیة والإرهاب بإتباع تعالیم القرآن والسنة. همان

[31]  . مجله النبا، شماره 82، ص 15

[32] . محمد بن عبد الوهاب، "مفید المستفید فی کفر تارک التوحید"، مکتبة الهمّة، تموز/یولیو - آب/أغسطس 2015، 4-3،http://justpaste.it/MoFeDTwheeD

[33] . نصوص وهابیة إضافیة، طبعها تنظیم الدولة الإسلامیة، ومن ضمنها: "الدلائل فی حکم موالاة أهل الإشراک"، و"أوثق عرى الإیمان"، لسلیمان بن عبد الله، حفید محمد بن عبد الوهاب، https://ia601504.us.archive.org/21/items/DlailP3/الدلائل فی حکم موالاة أهل الإشراک.pdf وأیضاً: "الانتصار لحزب الله الموحدین"، لعبد الله أبا بطین،https://ia601505.us.archive.org/3/items/IntesarP/Entesar.pdf

[34] . "مقرّر فی العقیدة"، هیئة البحوث والإفتاء، 2014/2015. یمکن الاطلاع على النص  والترجمة بالإنکلیزیة، ترجمة أیمن جواد التمیمی، على الرابط التالی: http://www.aymennjawad.org/17633/islamic-state-training-camp-textbook-course-in

[35] . "الشیخ البغدادی على خطى الإمام محمد بن عبد الوهاب: التشابه بین الدولتین الوهابیة والبغدادیة"، مؤسسة المنهاج، 31 کانون الأول/دیسمبر 2014، http://justpaste.it/ioez هذا هو العنوان الأصلی للبحث الذی نُشِر للمرة الأولى على منتدى alplatformmedia.com فی 26 حزیران/یونیو 2014.

[36] . أبو حامد البرقاوی، "الدولة وزمن أئمة الدعوة"، مؤسسو البتار، 6 حزیران/یونیو 2014، https://azelin.files.wordpress.com/2014/06/abc5ab-e1b8a5c481mid-al-barqc481wc4ab-22the-islamic-state-and-the-time-of-the-imams-dawah22.pdf

[37] . غریب السروریة، "سیرة أئمة الإسلام فی هدم مواضع الشرک والطغیان"، 23 تموز/یولیو 2015، http://ghareeb-assourouria.blogspot.com.tr/2015/07/blog-post_23.html?m=1

[38] . 88 على الرغم من ذلک، کانت هناک تصریحات سابقة عدّة. أنظر على سبیل المثال: "الشورى السعودی: الإرهابیون خوارج"، صحیفة الحیاة، 8 تموز/یولیو 2014، http://alhayat.com/Articles/3458544, و"عضو هیئة کبار العلماء فی السعودیة: الحملات ضد المملکة یقودها خوارج"/ صحیفة الحیاة، 11 تموز/یولیو 2014، http://alhayat.com/Articles/3525208.

[39] . "المفتی: داعش والقاعدة امتداد للخوارج"، صحیفة الریاض، 19 آب/أغسطس 2014، http://www.alriyadh.com/962142.

[40] . "هیئة کبار العلماء: داعش دسیسة على الإسلام صنعتها أیدٍ خفیّة"، صحیفة الریاض، 29 أیلول/سبتمبر 2015، http://www.alriyadh.com/1086543.

[41] . الأنصاری، "الشثری: الانتماء إلى داعش".

[42] . ترکی الصهیل وسعود النشمی، "آل الشیخ لـ"دعاة الفتنة": انتهى وقت "الطبطبة".. ومحاکماتکم "وجبت""، صحیفة الوطن، 21 آب/أغسطس 2014، http://www.alwatan.com.sa/Local/News_Detail.aspx?ArticleID=197883&CategoryID=5.

[43] . "إمام الحرم: الإرهاب صنیعة مخابرات دولیة ووقوده خوارج وعملاء محترفون"، صحیفة الحیاة، 23 آب/أغسطس 2014، http://alhayat.com/Articles/4257146.

[44] . عبد الله الدانی، "المفتی: داعش جنود لإسرائیل والتحالف الإسلامی سیوقفهم"، صحیفة عکاظ، 28 کانون الأول/دیسمبر 2015، http://www.okaz.com.sa/new/Issues/20151228/Con20151228816592.htm.

[45] . "هیئة کبار العلماء: السعودیة تجرّم الانضمام للجماعات الإرهابیة وتؤید قتال الدولة لها"، صحیفة الشرق الأوسط، 18 أیلول/سبتمبر 2014، http://aawsat.com/home/article/183416.

[46] . الأنصاری، "الشثری: الانتماء إلى داعش".