آیا برای هر نعمتی مانند نعمت وجود پیامبر (ص) باید جشن گرفت؟

پرسش
برخی از منکرین برپایی[1] جشن برای ولادت پیامبر ( ص )، آیات مورد استناد موافقین احتفال را زیر سوال برده و آیات را چنین توجیه می کنند: با توجه به آیه 58 سوره یونس؛

«قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَالِکَ فَلْیَفْرَحُواْ هُوَ خَیرْ مِّمَّا یجَمَعُون‏؛ «بگو: به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند؛ که این، از تمام آنچه گردآورى کرده‏اند، بهتر است»

آیا منطقی است هر زمانی که در آن خداوند نعمتی به ما ارزانی داشته و فضل و بخشش و رحمت خود را شامل ما نموده است، آن روز را جشن گرفته و از آن تجلیل به عمل آوریم؟

از این گذشته مراد از فضل و رحمت خداوند در این آیه که مأمور به شادی و سرور در مقابل آن شدیم، روز ولادت پیامبر نبوده است، بلکه منظور بخشش و رحمت قرآن است، چنان­که در آیه­ی قبل آن وارد شده است؛ و هیچیک از مفسران قرآن معنایی مطابق ادعای مذکور برای این آیه ذکر نکرده اند.

 

پاسخ
اولا: اینکه گفته شده آیا منطقی است، هر زمانی که در آن خداوند نعمتی به ما ارزانی داشته است، آن روز را جشن گرفته و از آن تجلیل به عمل آوریم؟

باید بگوییم تجلیل از روزهایی که خداوند نعمت هایش را به ما ارزانی می دارد، و یادآوری آن­ها، نه تنها کرداری منطقی است، بلکه دستوری از ناحیه خداوند متعال می­باشد، چنان­که خداوند در قرآن به پیروان حضرت موسی دستور می­دهد؛

«وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسىَ‏ بِایَتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلىَ النُّورِ وَ ذَکِّرْهُم بِأَیَّئمِ اللَّهِ إِنَّ فىِ ذَالِکَ لاَیَاتٍ لِّکلُ‏ صَبَّارٍ شَکُور»؛[2] «ما موسى را با معجزه‏هاى خویش فرستادیم (و دستور دادیم) که اى موسى! مردمت را از ظلمتها به سوى نور بیرون آر و ایام اللَّه را بیادشان بیاور که در این، (یادآورى)، براى هر صبور شکرگزارى عبرتى هست‏»

همان­طور که از ابن عباس در تفسیر آیه چنین نقل شده است که مُراد از «ایام الله» روزهایی است که خداوند در آن به انسان نعمت داده است. این تفسیر را طبری که از مفسرین بزرگ اهل سنت می باشد، قائل است، و آلوسی نیز ضمن تأیید سخن طبری، این تفسیر را می­پسندد و آن را مناسب با مقام آیه ذکر می کند.[3]

از این رو تجلیل از ایامی که نعمت به انسان­ها می­رسد، دستوری الهی است. آن هم نعمت بزرگی چون وجود پیامبر اکرم (ص) که خداوند به خاطر آن، بر مؤمنان منت نهاده است.[4] لذا مشاهده می­شود مسلمانان به برگزاری مراسم احتفال پیامبر اکرم اهتمام ورزیده، و نه تنها به انجام آن می­پرداختند، بلکه دیگران را نیز به آن توصیه می­کردند، و از برکات آن در سخنان خود سخن گفته­اند. چنان­که حلبی در کتابش نسبت به برکات آن سخن به میان آورده و سخنی را از «ابن جوزی» نقل می­کند، که می­گوید یکی از ویژگی های برگزاری مراسم جشن پیامبر این است که برگزاری این مراسم باعث امان مردم از بلایا در آن سال است. و در آینده بشارتی برای برآورده شدن حاجات و خواسته ها می­باشد.[5]

ثانیا: اینکه ادّعا شده است هیچ­ یک از مفسّران قرآن معنایی مطابق ادعای مذکور بیان نکرده­اند، سخنی خلاف واقع است، چرا که طبق آیات قرآن و تفسیر صحابه، و سخن مفسران اهل سنت، پیامبر مصداق رحمت دانسته شده است؛ که در ذیل به هر کدام از آن­ها اشاره می­شود:

1)‌ پیامبر در قرآن مصداق رحمت دانسته شده است، چنان­که خداوند در قرآن، پیامبر را با صفت رحمت به عالمیان معرفی کرده است:

«وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِین‏»[6]

و یا او را رحیم به مؤمنان ذکر کرده است:

«بِالْمُؤْمِنینَ‏ رَؤُفٌ رَحیم» (128)[7]

2) در تفسیر صحابه ذیل آیه محل بحث، پیامبر مصداق فضل یا رحمت بیان شده است؛ چنان­که؛

الف)‌ سیوطی، از ابن عباس نقل شده است؛

«و أخرج أبو الشیخ عن ابن عباس رضى الله عنهما فی الآیة قال‏ فضل الله العلم و رحمته محمد صلى الله علیه و سلم قال الله تعالى‏ وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِین‏»[8]

مقصود از فضل خدا علم، و مراد از رحمتش، وجود پیامبر اسلام‌ است، چنان­که خداوند پیامبر را رحمت عالمین معرفی کرده است.

ب) خطیب و ابن عساکر مُراد از فضل را پیامبر دانسته اند.[9]

ج) بیهقی هم از ابی هریره نقل کرده که پیامبر فرمودند:

«عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّمَا أَنَا رَحْمَةٌ مُهْدَاةٌ»[10]

3) آلوسی مفسر بزرگ اهل سنت، در ذیل آیه شریفه می‌گوید: یکی از صفات مشهور پیامبر رحمت است، چنان­که خداوند فرموده است: «وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِین»[11]

با توجه به دلائل فوق مشخص می­شود که پیامبر (ص) مصداق رحمت خداوند است، از این رو در روزهایی که متعلق به پیامبر اکرم است؛ طبق آیه شریفه، می­توان مراسم جشن و شادی برگزار نمود.

 

[1]  این شبهه در کتاب پاسخ به 18 شبهه برگزار کنندگان جشن میلاد پبامبر  نوشته علوی بن عبد القادر السقاف با ترجمه امین پور صادقی نقل شده است 

[2] - سوره ابراهیم، آیه 5.

[3] - «وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ‏ أی بنعمائه و بلائه کما روی عن ابن عباس رضی اللّه تعالى عنهما، و اختاره الطبری لأنه الأنسب بالمقام و الأوفق بما سیأتی إن شاء اللّه تعالى من الکلام‏»؛ آلوسى، سید محمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، ج‏7، ص178.

[4] - «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ» سوره آل عمران، آیه 164.

[5] - الحلبی، علی بن ابراهیم (م 1044)، إنسان العیون فی سیرة الأمین المأمون (السیرة الحلبیة)، ج1، ص124، دار الکتب العلمیة، بیروت، الطبعة: الثانیة، 1427هـ.ق. «قال ابن الجوزی: من خواصه أنه أمان فی ذلک العام، وبشرى عاجلة بنیل البغیة والمرام»؛

[6] - سوره انبیاء، آیه 107.

[7] - سوره توبه، آیه 128.

[8] - سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، ج3، ص308، نشر کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى‏، قم، چاپ اول، ‏1404ق‏.

[9] - ‏»؛ آلوسى، سید محمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، ج‏6، ص133، تحقیق على عبدالبارى عطیة، دارالکتب العلمیه‏، بیروت‏، چاپ اول، ‏1415 ق‏.«و أخرج الخطیب، و ابن عساکر عنه تفسیر الفضل بالنبی علیه الصلاة و السلام، ‏ و الرحمة بعلی کرم اللّه تعالى وجهه

[10] - بیهقی، احمد، دلائل النبوة، ج1، ص 158، تحقیق: د. عبد المعطی قلعجی، دار الکتب العلمیة، دار الریان للتراث، چاپ اوّل، 1408ق.

[11] - ، سید محمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، ج‏6، ص133. «و المشهور وصف النبی صلّى اللّه علیه و سلم بالرحمة کما یرشد إلیه قوله تعالى: وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِین‏»؛  آلوسى